Nie wiesz co studiować? Nie martw się. Wybór kierunku studiów nierzadko okazuje się poważnym problemem dla większości młodych ludzi. Czym kierować się przy podejmowaniu decyzji? Jaki kierunek wybrać? Jaką uczelnie brać pod uwagę? Czy ważna jest analiza rynku pracy? Zobacz nasz poradnik, który pomoże uniknąć wpadki z wybieraniem ścieżki studiowania.
Kiedy wybierać studia?
Dawno, dawno temu (jakieś 20-30 lat wstecz), za siedmioma górami (czyli w Polsce) wybierało się studia bardzo późno. To znaczy w lipcu. Tak, to prawda – teraz także rekrutację uczelnie zaczynają w lipcu. Jednak kiedyś obowiązywały egzaminy wstępne na studia. Każda uczelnia miała swój system. Jedna egzamin w formie testu, inna konkurs świadectw, a jeszcze kolejna luźną rozmowę kwalifikacyjną. Można było mieć ledwo-ledwo zdaną maturę, świadectwo wywołujące płacz – a mimo to dostać się na elitarny kierunek studiów na najlepszym uniwersytecie.
Teraz decydują matury. Wynik uzyskany na egzaminie dojrzałości decyduje o tym, jakie masz możliwości bezpłatnego studiowania. Wynik matury z poszczególnych przedmiotów służy przeliczaniu punktacji na danym kierunku na wybranej uczelni. Liczba punktów w rekrutacji na studia zadecyduje, czy przeskoczysz przez “próg punktowy” (zobacz o co chodzi z progami punktowymi). Jeśli matura pójdzie kiepsko – zostają studia płatne. Niekoniecznie gorsze – bo poziom na studiach płatnych bywa czasami bardzo wysoki. No ale jednak trzeba płacić czesne – a im lepsze studia, tym czesne wyższe. Niezdana matura albo słabo zdana to nie koniec świata, ale jednak utrudnia życie (zobacz co zrobić, kiedy oblejesz maturę, a co – jeśli egzamin dojrzałości pójdzie kiepsko).
Zatem najpóźniejszy możliwy termin, żeby podejmować pierwsze decyzje o wyborze studiów – to wrzesień w klasie maturalnej. Dlaczego? Bo do końca września trzeba złożyć wstępne deklaracje maturalne w swojej szkole. To znaczy zadecydować – z czego będę zdawać maturę. Potem jest jeszcze parę zakrętów, gdzie warto weryfikować decyzję o wyborze studiów – podtrzymać, albo zmienić wybór. Najpierw próbne matury – widzisz, czy poszły lepiej, czy gorzej od Twoich oczekiwań (czyli zwykle jesień). Potem szkolna przerwa świąteczna – bo masz więcej czasu, a zwykle na przełomie stycznia i lutego trzeba w szkole złożyć ostateczne deklaracje maturalne. Po tym terminie bardzo trudno zmienić zdanie “z czego zdaję maturę”. Jest to możliwe w sytuacjach wyjątkowych – tak było w maturze 2021 ze względu na pandemię koronawirusa. MEN zdecydował na przykład, że nie trzeba wtedy zdawać matury pisemnej.
Jeśli założymy, że o tym jak zdamy maturę decyduje tok nauki w liceum, okazuje się, że najlepiej byłoby baaaaardzo wstępnie wybierać studia w ósmej klasie szkoły podstawowej. Wtedy, kiedy decydujemy: liceum czy technikum albo jaki profil wybrać w ogólniaku.
Najpóźniejszy możliwy termin wyboru studiów to wrzesień po zdanej maturze. Wtedy jeszcze trwa rekrutacja uzupełniająca na studia bezpłatne oraz rekrutacja ciągła na studia płatne (zwykle na uczelniach prywatnych).
Jakich studiów unikać?
Po pierwsze wybierając kierunek nie należy sugerować się aktualną modą. Bywają “trendy”, które przekierowują wielki strumienie absolwentów na dany kierunek studiów. Popatrzmy, jak przekłada się to na możliwości po studiach? Wybierasz prawo, informatykę czy medycynę – bo są modne ze względu na możliwości pracy? Mimo, że kompletnie nie nadajesz się do bycia prawnikiem, programistą, albo lekarzem? Cóż, prawdopodobieństwo niezdanego egzaminu i wylotu ze studiów wzrasta. A nawet jak skończysz studia – może się okazać, że będziesz w tym minimalnym odsetku bezrobotnych absolwentów studiów prawniczych, IT czy kierunku lekarskiego. Oczywiście warto sprawdzać, jakie są najpopularniejsze kierunki studiów w poprzednim roku. Bo im bardziej oblegany kierunek studiów, tym trudniej się dostać.
Z umiarem trzeba także traktować opinie najbliższych, rodziny. Jasne -wujek Jasiek skończył mechatronikę i jest świetnym inżynierem, zadowolonym z pracy i miło wspominającym swoją politechnikę. A tata jest uznanym adwokatem i już grzeje miejsce na aplikację prawniczą w swojej kancelarii. Jednak nie jesteś swoim tatą, wujkiem Jaśkiem ani nikim innym, życzącym jak najlepiej Twojej przyszłości. Wybierz do studiowania to, co Cię interesuje i do czego się nadajesz. Inaczej możesz nie tylko mieć problemy z pracą, ale i ze znalezieniem szczęścia i satysfakcji zawodowej po studiach.
No i nie kieruj się wyborami przyjaciół. Oczywiście – super byłoby spędzić kolejne lata z najlepszą przyjaciółką albo kumplem z licealnej ławy i technikum. Ale przecież to Twoje życie – pytanie czy masz takie same priorytety, zdolności, możliwości jak Twoi przyjaciele. Hmm.. A można jeszcze spojrzeć na sytuację, jako na pojawienie się nowych możliwości. Poznania nowego przyjaciela czy przyjaciółki. Takie znajomości ze studiów bywają trwalsze, niż ze szkoły średniej.
Podsumowując – unikaj kierunków, które wydają się “na czasie”, które wciskają rodzice lub wpadły oko znajomym. No chyba, że trendy studiowania, opinia rodziców i znajomych pokrywa się z Twoim wymarzonym, wyśnionym, idealnym kierunkiem studiowania. Ale jak go znaleźć?
Wybieranie wymarzonego kierunku
Zatem czym się kierować w wyborze studiów? Musisz przeprowadzić analizę – swoich słabych i silnych stron, swoich predyspozycji. W ten sposób ułożysz “wymarzony kierunek”. Jaki powinien być, niezależnie od tego jak się może nazywać. Potem wystarczy poszukać studiów pasujących do tego ideału, czyli tak naprawdę najbardziej pasujących do Ciebie.
Zainteresowania
Stosunkowo łatwo mają ludzie mający zajawkę albo hobby. Lubisz malować paznokcie i robić makijaż? Pomyśl o kosmetologii. Od dziecka pasjonujesz się modelami kolejek i rozpoznajesz lokomotywy z daleka? Pewnie trzeba brać pod uwagę np. o transport albo mechanikę i budowie maszyn. Im bliżej obecnych zainteresowań będzie program kierunku studiów – tym lepiej.
Gorzej, jeśli nie masz wcale silnie rozwiniętych zainteresowań. Albo masz bardzo rozmaite. Na przykład działasz w szkolnym teatrze i bawisz się w kodowanie. Albo kiedy skaczesz z kwiatka na kwiatek – w tym roku oglądasz maniacko ambitne kino skandynawskie, a rok wcześniej pasjonowały Cię maratony MTB. Wtedy może pomóc lista negatywna – czego nie cierpisz, przy czym nie wyobrażasz sobie w przyszłości. Im dalej będzie od tego program studiów – tym lepiej.
Predyspozycje
Predyspozycje mówią o tym, czy do czegoś się nadajesz, czy zupełnie nie wychodzi. Może być tak, że zainteresowania jedno, a predyspozycje zupełnie coś innego. Mogą to być predyspozycje związane z intelektem. Pasjonowanie się procesami sądowymi nie powinno być wskazówką do studiów prawniczych, jeśli masz słabą pamięć.
Może być także związane z fizycznością. Osoba “niegramotna”, której wszystko leci z rąk nie powinna wybierać studiów związanych z pracą w laboratorium. Duża nadwaga raczej powinna odwodzić od studiów wojskowych czy sportowych.
Sukcesy szkolne
Możesz nienawidzić swojej szkoły średniej, marzyć o studiowaniu. Jednak prawda jest taka, że “coś” musisz lubić i “z czegoś” być przynajmniej dobrym. A najlepiej bardzo dobrym lub celującym. Jeśli kiepsko idzie z przedmiotów związane z kierunkiem studiów. Zafascynowanie eksploatacją kosmosu na niewiele się zda w studiowaniu kosmonautyki i astronomii, jeśli kiepsko idzie Ci matma w liceum.
Poza tym sukcesy szkolne z jakiegoś przedmiotów wskazują, że warto pomyśleć o olimpiadach przedmiotowych. One bardzo ułatwiają wstęp na studia, bo zwalniają ze zdawania matury.
Osobowość
To, jaką masz duszę, ma wielki wpływ na to, jakie studia są dla Ciebie wymarzone. W uproszczeniu – jeśli jesteś introwertykiem, raczej nie polecamy studiów aktorskich. Jeśli jesteś duszą towarzystwa, uwielbiającym relacje międzyludzkie – nie myśl o studiach, wymagających często skupienia w samotności, takich jak studia biotechnologiczne czy technologia chemiczna.
Przyszłość zawodowa
Wybierając kierunek pomyśl nie tylko o samych studiach, ale i o charakterze pracy po ich zakończeniu. Jeśli studiujesz budownictwo, raczej będziesz jako inżynier budownictwa wiele “w trasie”, w delegacji w różnych placach budowy. Więc to nie kierunek dla domatorów. Wybierając pracę nauczyciela nie zbijesz kokosów, więc nie jest to kierunek dla osób chcących się dorobić. Wybierając finanse i rachunkowość będziesz dużo siedzieć “w papierach” i arkuszach kalkulacyjnych, więc nie jest to praca dla osób ceniących swoją kreatywność – termin “kreatywny księgowy” wiąże się z możliwością trafienia za kratki.
Studia “zawodowe” vs “rozwijające”
Trzeba pamiętać, że wszystkie kierunki studiów można z grubsza podzielić na dwa typy. Są takie studia, które kształcą “do zawodu” i te, które przede wszystkim poszerzą Twoje horyzonty, stworzą możliwości – ale tylko mały odsetek absolwentów pracuje “w zawodzie”.
Z jednej strony mamy tzw. zawody regulowane, których nie da się wykonywać bez ukończenia danego typu wykształcenia – to np. zawody prawnicze, lekarz, nauczyciel, inżynier budownictwa, architekt. Zatem trzeba wybrać odpowiedni rodzaj studiów, żeby je wykonywać. I mamy naturalną, określoną przyszłość zawodową. Są także studia, z założenia kształcące do odpowiednich zawodów, rodzajów pracy – np. rolnictwo, mechatronika, elektronika, informatyka. Zdobywane na studiach kompetencje mają dać absolwentom “fach do ręki”. Jeśli myślisz o takich studiach – warto również zapoznać się z aktualną sytuacją na rynku pracy. Warto sprawdzić na jakich specjalistów jest największe zapotrzebowanie, a jakimi rynek jest już przesycony. Chociaż dopiero jako już absolwenci będziemy doceniać łatwość znalezienia pracy, to i tak już dziś warto się nad tym zastanowić. Pytanie też, czy za 5, 10, 15 czy 20 lat sytuacja na rynku pracy będzie taka sama. Mało prawdopodobne – czyli sytuacja na rynku pracy jest jednym tylko z czynników wspierających Twój wybór.
W przypadku studiów “rozwijających” mówimy o dużej części studiów humanistycznych i społecznych. Po studiach filozoficznych mało kto będzie pracować “jako filozof”. Podobnie jako religioznawca, kulturoznawca czy matematyk. No chyba, że ucząc w szkole lub prowadząc działalność naukową na uczelni, Jednak takie studia dają możliwości, które można wykorzystywać w różnych aktywnościach zawodowych – np. w mediach, zarządzając firmą, działając w organizacjach NGO .
Są także kierunki “mieszane” z tego punktu widzenia, jak psychologia, socjologia, polonistyka. Znacząca część absolwentów trafia do zawodów – np. do terapii psychologicznej, pracy w firmach badawczych czy redakcjach mediów. Jednak wielu studentów studiuje “z pasji”, nie kalkulując “do jakiego zawodu się kształcę”.
Jaka opcja jest najlepsza? Naszym zdaniem – kierowanie się swoim sercem, bez zapominania o swoich mózgu. Jak mówi stare powiedzenie – studiuj to, co kochasz, a nigdy nie będziesz bezrobotnym.
Jak szukać dopasowanych studiów?
Musimy wiedzieć, co kryje się pod chwytliwymi i modnymi nazwami kierunków oferowanych przez uczelnie. Czasami “z grubsza” wiemy, jakie kierunki oferowane są przez uczelnie. Znamy studia prawnicze, medyczne czy filologie. Jednak są czasami ciekawe kierunki, których nazwy mogą Ci niewiele mówić, np. inżynieria materiałowa, biotechnologia, kognitywistyka, lingwistyka stosowana. Poczytaj o nich więcej, nie odrzucaj z góry coś, czego nie znasz. Przeglądaj wszystkie możliwe kierunku studiów.
Warto też “pogrzebać” w informacjach o zawodach. Warto wiedzieć czym zajmuje się aktuariusz, account menager, translator, bioinformatyk. Dobrze znać miejsce i specyfikę pracy lekarza, geodety, testera oprogramowania. Dogłębne zbadanie tematu przed wyborem studiów pozwoli nam później uniknąć wielkich rozczarowań. Czytajmy informacje o różnych typach zawodów.
W poszukiwaniach warto kierować się różnymi typami, grupami studiów:
- studia artystyczne,
- studia z obszaru bezpieczeństwa i wojskowości,
- studia ekonomiczne i związane z gospodarką, działalnością biznesową,
- studia humanistyczne i społeczne,
- studia związane z nauką języków obcych i kultury innych krajów,
- studia związane z aktywnością fizyczną, rekreacją i sportem, branżą hotelarską i gastronomiczną,
- studia informatyczne,
- studia związane z branżą TSL (transport-spedycja-transport),
- studia związane z medycyną,
- studia nauczycielskie i inne kierunki pedagogiczne,
- studia prawnicze i związane z administracją oraz samorządnością,
- studia ścisłe i przyrodniczne,
- studia techniczne.
Jak wybrać uczelnię?
Jednak wybór kierunku, to nie wszystko. Trzeba jeszcze jeszcze dokonać selekcji uczelni. Przy wyborze uczelni warto poszukać informacji w internecie, dowiedzieć się, co uczelnia oferuje oprócz minimum programowego (m.in. jakie formy rozwoju poza edukacyjnego). Należy również zwrócić uwagę na profil uczelni, czy jest to uczelnia techniczna, ekonomiczna, humanistyczna czy artystyczna. Te same kierunki oferowane są na różnych uczelniach, np. architekturę i grafikę można studiować na uczelni politechnicznej i artystycznej. Matematykę na uniwersytecie, tudzież na politechnice. Handel zagraniczny na uczelni ekonomicznej lub humanistycznej. Profil uczelni wpływa na program studiów, dlatego warto zapoznać się z nim i dokonać wyboru uczelni najbardziej zgodnego z naszymi oczekiwaniami. Zobacz uczelnie w Polsce.