Po dwie uczelnie z Warszawy, Krakowa i Gdańska, po jednej z Poznania, Wrocławia, Śląska i Torunia – tak wygląda finałowa dziesiątka polskich uczelni badawczych. Będą przez sześć lat dostawały więcej pieniędzy na uprawianie nauki, zatem skorzystają zdolni i ambitni studenci. Choć będzie trudniej się tam dostać na studia i trzeba będzie się bardziej postarać, żeby zdać egzaminy podczas sesji. Poprzeczka będzie ustawiona wysoko.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego uznało, że najlepiej podnieść jakość nauki w Polsce dając więcej pieniędzy na badania naukowe tylko co trzeciej z około 60 uczelni publicznych (państwowych). Mają one trafić tam, gdzie jest – zdaniem Ministerstwa – największa szansa, że przełożą się na dokonania naukowców. Przez następne sześć lat 20 uczelni będzie dostawało z naszych podatków zwiększoną subwencję od tej, jaka im się należy (środki na działalność). Dziesięć z nich uznano za tzw. uczelnie badawcze i dostaną o 10% więcej pieniędzy. Kolejne dziesięć wprawdzie nie jest uczelniami badawczymi (to uczelnie zawodowe, jak wszystkie pozostałe w Polsce), ale też dostaną więcej pieniędzy na działalność naukową – o 2% większą subwencję. Wyłonienie uczelni badawczych Minister nazwał konkursem Inicjatywa Doskonałości-Uczelnia Badawcza. Właśnie została rozstrzygnięta pierwsza edycja – na lata 2020-2026.
Uczelnie badawcze w Polsce na lata 2020-2026 (subwencja +10%):
- Uniwersytet Warszawski,
- Politechnika Gdańska,
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
- Akademia Górniczo-Hutnicza,
- Uniwersytet Jagielloński,
- Politechnika Warszawska,
- Gdański Uniwersytet Medyczny,
- Politechnika Śląska,
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu,
- Uniwersytet Wrocławski.
Uczelnie zawodowe w Polsce z dodatkowymi środkami na badania naukowe (subwencja +2%):
- Politechnika Łódzka,
- Politechnika Wrocławska,
- Uniwersytet Gdański,
- Uniwersytet Łódzki,
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku,
- Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu,
- Uniwersytet Medyczny w Łodzi,
- Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie,
- Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu,
- Uniwersytet Śląski.
Kandydat na studia i student na uczelni badawczej
Co to oznacza dla kandydatów na studia i studentów już studiujących na uczelniach badawczych? Są plusy i minusy. Wszystko wskazuje na to, że poziom nauki powinien być tam wyższy, niż na innych uczelniach, na czym powinni zyskać najlepsi, najbardziej ambitni kandydaci na studia i studenci:
- lepszy dostęp do wykładowców – na uczelniach badawczych jeden pracownik naukowy i dydaktyczny ma przypadać na 10 studentów (inaczej uczelnia traci finansowo), podczas gdy na pozostałych uczelniach publicznych wystarczy jeden wykładowca na 12-13 studentów,
- więcej nauki w nauce – na uczelniach badawczych dodatkowe środki powinny być przeznaczone np. na wyposażenie laboratoriów, na kolejne projekty naukowe – z czego powinni także skorzystać studenci podczas studiowania,
- łatwiejsza kariera naukowa – nastawienie uczelni na badania naukowe może wpłynąć na łatwiejsze możliwości kontynuacji nauki po studiach licencjackich i inżynierskich, najpierw na studiach magisterskich, potem na doktoranckich
Złe wieści dla gorszych i średnich kandydatów na studia oraz studentów. W ciągu minionych dwóch lat wszystkie uczelnie publiczne w Polsce już zmniejszały liczbę studentów, aby nie zostać ukaranymi za przekroczenie 12-13 studentów na jednego wykładowcę. Uczelnie badawcze teraz mają jeszcze mniejszy limit, Trudniej więc będzie się dostać na kierunki prowadzone w uczelniach badawczych. Uczelniom nie będzie zależało już tak bardzo na “sztuce” studenta – jak to jeszcze do niedawna bywało na części uczelni publicznych (uczelnia dostawała pieniądze “na głowę” studenta). Jeszcze ważniejsza będzie “jakość”. Poprzeczka pod względem studiowania będzie zawieszona wysoko, bo trudniej będzie liczyć na pobłażliwego wykładowcę, który będzie dawał kolejne “podejścia do egzaminu”.
Zasady konkursu na uczelnię badawczą
Głównym założeniem konkursu było wyłonienie uczelni, które “mogą dążyć do statusu uniwersytetu badawczego i bezpośrednio konkurować z najlepszymi światowymi ośrodkami akademickimi.“ Wyłonienie grupy uczelni badawczych zostało przewidziane w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce – Konstytucja dla Nauki oraz Ustawa 2.0. Do pierwszej edycji konkursu zakwalifikowano 20 najlepszych uczelni, które spełniły szczegółowe warunki kategorii naukowych:
- prowadzenie badań w co najmniej sześciu dyscyplinach i posiadanie oceny A lub A+ w co najmniej połowie z tych dyscyplin,
- uczelnie nie mogły posiadać kategorii B lub C,
- żaden z kierunków studiów prowadzonych przez uczelnię nie powinien posiadać negatywnej oceny Polskiej Komisji Akredytacyjnej.
Zwiększenie subwencji ma pomóc w poprawie jakości badań naukowych oraz jakości nauczania studentów. Co więcej, pomoże ona zwiększyć szanse podczas konkurencji z uczelniami na arenie międzynarodowej.
Uczelnie oceniał międzynarodowy zespół złożony z 15. jurorów wiązanych z sektorem nauki i szkolnictwa wyższego wybranych ch przez Ministra Nauk i Szkolnictwa Wyższego. W zespole jury zasiadły osoby z doświadczeniem w zarządzaniu instytucjami badawczymi, pełniące najważniejsze funkcje w instytucjach działających na rzecz systemu nauki i szkolnictwa wyższego oraz specjaliści w zakresie badań nad sektorem nauki i szkolnictwa wyższego. Członkami zespołu zostali: prof. Lauritz Holm-Nielsen, prof. Enric Banda, prof. Ulrike Beisiegel, dr Jo Bury, prof. Therese Fuhrer, prof. Simon Gaskell, prof. Éva Kondorosi, prof. Yvan Larondelle, prof. Mireia Las Heras, prof. Peter Maassen, dr Sijbolt Noorda, prof. József Pálinkás, prof. Sir Christopher Snowden, prof. Carl Johan Sundberg, dr Cathie Vix-Guterl.
Zadaniem wszystkich uczelni biorących udział w konkursie było przedstawienie komisji wniosków konkursowych. Wnioski te musiały zawierać:
- analizę potencjału własnego uczelni,
- plany podniesienia poziomu badań naukowych oraz jakości kształcenia,
- zwiększenie wpływu działalności naukowej uczelni na rozwój światowej nauki,
- wzmocnienie współpracy badawczej z ośrodkami naukowymi o wysokiej renomie w skali międzynarodowej,
- podniesienie jakości kształcenia studentów i doktorantów,
- poprawy polityki kadrowej na uczelni,
- podniesienia jakości zarządzania uczelnią.