Sędziowie to piąta w kolejności grupa zawodowa uzyskująca najwyższe zarobki w naszym kraju. Na osobach wykonujących ten zawód ciąży jednak spora odpowiedzialność – jedna zła decyzja sędziego może zniszczyć czyjeś całe życie.
O zawodzie
Wśród zawodów prawniczych profesja sędziego ma najdłuższą historię i równocześnie cieszy się najwyższym autorytetem. Sędzia to funkcjonariusz publiczny uprawniony do orzekania na zasadach niezawisłości i bezstronności w sprawach należących do właściwości sądów i trybunałów. Zadaniem sędziego jest wnikliwe zapoznawanie się z aktami danej sprawy, poznanie zdań wszystkich stron biorących udział w procesie i analizowanie dowodów, by na końcu wydać wyrok.
Sędzia jest nie tylko prawnikiem, ale i funkcjonariuszem publicznym wymierzającym sprawiedliwość. Istnieją sędziowie zawodowi i niezawodowi, mogą być mianowani lub wybierani. W Polsce mamy jedynie sędziów zawodowych, którzy w sądach I instancji orzekają z reguły z udziałem ławników. Sędziów sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
Wykształcenie
Ukoronowanie kariery prawniczej, gwarancja stabilnego zatrudnienia, jasna ścieżka awansu, atrakcyjne zabezpieczenie emerytalne – ale zanim to nastąpi kandydat na sędziego musi przejść naprawdę długą ścieżkę kształcenia – studia prawnicze (z asystenturą i aplikacją) trwają ok. 10 lat.
Studia prawnicze są pozbawione specjalizacji i dają absolwentom ogólną wiedzę prawniczą. Dopiero po zakończeniu nauki i uzyskaniu dyplomu można podjąć decyzję o dalszej drodze prawniczej. Kandydat na sędziego obowiązkowo musi najpierw odbyć aplikację ogólną, która trwa 12 miesięcy, a następnie sędziowską.
O przyjęciu na aplikację specjalizacyjną decyduje kolejność kandydatów na liście klasyfikacyjnej, tworzonej na podstawie punktów uzyskanych przez cały okres trwania aplikacji ogólnej. Kandydaci mogą ubiegać się o przyjęcie na aplikację sędziowską w ciągu trzech lat od ukończenia aplikacji ogólnej. Aplikacja sędziowska trwa trzy lata.
Specyfika pracy / wymagania charakterologiczne
To odpowiedzialna praca, która wiąże się ze sporym obciążeniem psychicznym. Kandydat na sędziego musi umieć słuchać, mieć wyczucie, intuicję i życiowe doświadczenie, powinien być człowiekiem zrównoważonym. Istotne są także predyspozycje etyczne – zdolność zachowania bezstronności i brak uprzedzeń. Sędzia powinien ponadto mieć szerszą wiedzę niż adwokat, bo nie wybiera sobie spraw, które prowadzi, dlatego też musi znać się praktycznie na wszystkim.
Sędzia jest zobowiązany do utrzymywania w nieskazitelności swojego wizerunku – to praca 24 godziny na dobę, w każdych okolicznościach. Dlatego też w codziennym życiu (prywatnym i publicznym) sędziemu narzucone są pewne ograniczenia, m.in. nie powinien on obnosić się ze swoimi poglądami ani wygłaszać publicznie skrajnych opinii na jakikolwiek temat. Ci z sędziów, którzy osiągnęli wiek emerytalny, nie przechodzą na emeryturę, ale są w tak zwanym stanie spoczynku – i w dalszym ciągu zobligowani są do godnego zachowania. Do końca swojego życia sędzia musi dawać moralny przykład.
Ze względu na niezawisłość sędziowską nie podlega on żadnym innym urzędom, a jedynie Konstytucji i ustawom. Ponadto specyfika tego zawodu polega na dożywotności sprawowania urzędu oraz nieusuwalności z tego stanowiska.
Sędziowskie przywileje
- Sędziowie, którzy kończą 67 lat, przechodzą w stan spoczynku, zachowując prawo do 75 proc. wynagrodzenia pobieranego na ostatnio zajmowanym stanowisku.
- W stan spoczynku mogą przejść wcześniej, jeśli spełnią określone warunki. W przypadku kobiet jest to ukończenie 55 lat oraz przepracowanie na stanowisku sędziego lub prokuratora co najmniej 25 lat, a w przypadku mężczyzn – 60 lat przy 30-letnim stażu pracy. Możliwość wcześniejszego przejścia w stan spoczynku dotyczy jednak tylko sędziów, którzy wspomniane warunki osiągną do 31 grudnia 2017 r.
- Sędziowie mają prawo do przejścia w stan spoczynku w dowolnym czasie z powodu niezdolności do wykonywania służby, jeśli otrzymają stosowne orzeczenie biegłego. Odchodzącemu sędziemu przysługuje odprawa w wysokości półrocznego wynagrodzenia.
- Mają zagwarantowane dodatkowe urlopy – po 10 latach pracy przysługuje im dodatkowe 6 dni wolnego, po 15 latach – 12 dni.
- Mogą otrzymać półroczny urlop dla poratowania zdrowia.
- Począwszy od 6. roku pracy sędziowie otrzymują dodatek stażowy, który początkowo wynosi 5 proc., aż do 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego (1 proc. pensji za rok pracy).
- Przysługuje im trzynasta pensja.
- Mają zakaz pracy poza sądem, z wyjątkiem stanowiska dydaktycznego lub naukowego.
- Mają zagmarantowaną niedopuszczalność przeniesienia na inne miejsce służbowe bez zgody sędziego (z wyjątkami)
- Przysługują im nagrody jubileuszowe, np. po 20 latach pracy – 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego, a po 45 latach – nawet jego czterokrotność.
- Sędziowie przebywający na zwolnieniu lekarskim otrzymują 80 proc. pensji
- Sędziom na zwolnieniu chorobowym w ciąży i po wypadku w drodze do lub z pracy przysługuje 100 proc. wynagrodzenie.
- Aby zagwarantować im niezawisłość i niezależność są chronieni immunitetem. Za wykroczenia odpowiadają tylko przed sądem dyscyplinarnym.
Praca
Miejscem pracy sędziego są sądy. Sędziowie mogą pracować na różnych stanowiskach w sądach rejonowych, okręgowych i apelacyjnych. Ponadto osoba będąca sędzią może złożyć to stanowisko i wykonywać dowolny zawód prawniczy (adwokata, radcy prawnego, notariusza).
Zarobki
Sędzia rozpoczynający pracę otrzymuje ok. 3 tys. zł miesięcznie, wraz z awansem kwota ta może wzrosnąć do 4-5 tys. zł. Sędzia z 20-letnim stażem pracy może liczyć na pensję wynoszącą ponad 6 tys. zł.
Od ich wynagrodzenia nie jest odprowadzana składka na ubezpieczenia społeczne.