Przy pracy nad filmem od operatora ważniejsi są tylko reżyser i główny aktor. W końcu film to sztuka obrazu, więc też dziwić się nie ma czemu.
Na początek ustalmy, czym różni się operator filmowy od operatora kamery (terminy te niesłusznie stosuje się zamiennie).
Operator filmowy (inaczej nazywany operatorem obrazu, operatorem zdjęć, reżyserem obrazu, autorem zdjęć) odpowiada za całokształt zdjęć realizowanych do filmu, ściśle współpracuje przy tym z oświetleniowcem dbającym o oświetlenie planu filmowego, reżyserem i scenografem (w kwestii kompozycji plastycznej poszczególnych kadrów, kątów ujęć kamery, oświetlenia i rodzaju stosowanych planów filmowych). Jest szefem zespołu fotograficzno-operatorskiego, bo przeważnie na planie filmowym dysponuje całą ekipą operatorską – mogą w niej być właśnie drugi operator, nazywany inaczej kamerzystą, szwenkierem, operatorem kamery, ale też asystent operatora, wózkarz, agregaciarz czy ostrzyciel (członek pionu operatorskiego odpowiedzialny za utrzymanie ostrości obrazu). Mówiąc w skrócie: operator filmowy nadzoruje pracę operatora kamery.
Główne zadanie operatora kamery to obsługa kamery i kompozycja kadru filmowego, realizacja zdjęć według ustalonych wytycznych i koncepcji artystycznej reżysera. Operator kamery może czasowo zastępować Operatora obrazu za zgodą reżysera i producenta filmu. Z reguły pracę operatorów traktuje się rzemieślniczo, zdarzają się jednak wyjątki i kino zna przypadki, gdy zdjęcia operatora filmowego są tak charakterystyczne, że widz rozpoznaje po nich ich autora, tak jest np. w przypadku Artura Reinharta czy Stefana Czapsky’ego.
Operator kamery uczestniczy w dokumentacji obiektów zdjęciowych, zapoznaje się z wyborem lokalizacji zdjęć w plenerze i wnętrzach naturalnych, dokonuje oglądu obiektów, zapoznaje się z projektami scenograficznymi dekoracji budowanych w atelier i w plenerze. Do jego zadań należy obsługiwanie kamery podczas każdego z ujęć, dbanie o kompozycję kadru.
Specyfika pracy
Oprócz umiejętności wyuczonych podczas studiów czy kursów (techniki operatorskie, fotograficzne, wiedza o sprzęcie, umiejętność obsługi programów komputerowych – dotyczy zwłaszcza operatorów pracujących przy filmach animowanych), operator kamery powinien wykazywać się pewnymi predyspozycjami – powinien być kreatywny (cecha przydatna w większości zawodów artystycznych), charakteryzować się sporą wyobraźnią, ale też koncentracją i zdyscyplinowaniem. Przyda mu się także dobra kondycja, bo jego praca to często spory wysiłek fizyczny, np. w przypadku wielogodzinnego kręcenia ujęć “z ręki”. Dobrze, jeśli operator wykonuje swoją pracę szybko i sprawnie, do minimum powinien ograniczać wykonywanie powtórzeń, przestawienia sprzętu, by nie powodować przestojów na planie, które mogą słono kosztować całą ekipę filmową.
Wykształcenie
Aby zdobyć wykształcenie należy wybrać się do szkoły filmowej na kierunek operatorski lub realizacji obrazu filmowego, telewizyjnego i fotografii. Tam przyszły operator zdobędzie wiedzę na temat elementów języka filmowego, zasad kompozycji i montażu obrazu filmowego, nauki szwenkowania, czyli prowadzenia kamery z ręki, jazdy, stabilizatora, statywu z głowicą itd., ale też historii sztuki, wiedzy o filmie, fotografii (większość specjalistów poleca wcześniej naukę obsługi aparatu fotograficznego przed nauką obsługi kamery – zwłaszcza zasad kompozycji, kadrowania, operowania światłem). Nie jest też bez szans ten, kto wybierze inną ścieżkę, np. specjalności fotograficzne w akademiach sztuk pięknych lub szkołach policealnych. Jeśli ukończył inne studia, może wybrać studia podyplomowe z zakresu operatorstwa lub realizacji filmowej i telewizyjnej.
Egzaminy wstępne
Pierwszy etap to teczka z własnymi pracami fotograficznymi. W drugim należy zrobić zdjęcie na dany temat (zwykle dosyć mocno abstrakcyjny), dostaje się na to kilka godzin. Na koniec sprawdzana jest ogólna wiedza filmowa.
Miejsca pracy
Operator kamery jest członkiem zespołu operatorskiego niezbędnego przy tworzeniu jakiegokolwiek filmu, serialu, reklamy czy teledysku, dlatego też może szukać zatrudnienia na planach filmów, seriali, programów telewizyjnych reklam, transmitowanych wydarzeń o charakterze rozrywkowym czy teledysków. Operator kamery współpracuje z ośrodkami telewizyjnymi, wytwórniami filmowymi i studiami reklamowymi, szuka zleceń wszędzie tam, gdzie realizowane są filmy okolicznościowe, zlecenia o charakterze reklamowym i dokumentalnym.
Zleceniodawcy często szukają osób z umiejętnością nie tylko rejestracji, ale też postprodukcji (nagrywania, ale też montowania filmów), zwłaszcza, jeśli chodzi o firmy zajmujące się drobnymi projektami multimedialnymi czy realizacjami dla telewizji internetowej (telewizja interaktywna, videoblogi, podcasty). W takim przypadku operatorowi się znajomość programów postprodukcji wideo z pakietu Adobe, a także umiejętność obsługi kamer, sprzętu oświetleniowego i dźwiękowego itd.
Zarobki
Rzadko kiedy osoba wykonująca ten zawód pracuje na etacie, dlatego wynagrodzenie operatora kamery zależą w dużej mierze od liczby zleceń. Operator w telewizji lokalnej może liczyć na zarobki ok. 3,5-4 tys. zł. Indywidualne honoraria za pracę przy realizacjach filmowych mogą wynosić kilkanaście i kilkadziesiąt tys. złotych.