Rozpoczynasz pisać pracę licencjacką. Zwykle jest tak, że trzeba od czegoś konkretnego zacząć. Nie powinieneś zaczynać od wstępu! Być może wyda Ci się to dziwaczne, ale wstęp powinno się pisać po napisaniu całej pracy jako jeden z ostatnich jej elementów. Najczęstszym modelem pracy licencjackiej w wielu dziedzinach jest podział na trzy rozdziały, z których pierwszy ma charakter teoretyczny, drugi metodologiczny, a trzeci empiryczny. Jeśli rozpoznajesz taki schemat w uzgodnionym z Twoim promotorem konspekcie pracy, ten tekst jest dla Ciebie!
Istota rozdziału teoretycznego
Co to znaczy, że rozdział jest teoretyczny? Czy to informacja, że nie jest on praktyczny, czy to znaczy, że nie można napisać w nim niczego istotnego? Czy to po prostu lanie wody i przepisywanie z pustego w próżne? Otóż nie!
Rozdział teoretyczny to fragment w pracy, w którym budujesz fundament, pokazujesz teoretyczne ujęcie Twojego tematu. Chodzi zatem o to, by wykazać na gruncie jakich dyscyplin temat ten jest badany oraz jacy autorzy mają szczególne zasługi w zgłębianiu materii, z którą się zmagasz i w jaki sposób ujmowane jest zagadnienie, nad którym pracujesz. Rozdział teoretyczny to zatem miejsce w którym zestawiasz ze sobą różne dane, pochodzące z literatury.
Jakie części można wyodrębnić w rozdziale teoretycznym?
To zależy zależy głównie od dziedziny. Podam Ci jednak kilka sprawdzonych i w miarę uniwersalnych sposobów. Możesz ująć rzecz posługując się kryterium czasowym. Np pisząc o dramaturgii, możesz pisać o starożytnym, nowożytnym i współczesnym teatrze. Czasem linia czasu bywa zawodna, a nawet jej zastosowanie może się okazać poważnym błędem. Warto wówczas odwołać się do podziału Arystotelesa, który radzi by ujmować zagadnienia poprzez analizę ich przyczyn, próbę definicji, określenia elementów i związków miedzy elementami, zachodzących w badanym obszarze oraz konsewencji, czy oddziaływań, wpływu lub wyników funkcjonowania jakiegoś procesu lub zjawiska. Mówiąc w skrócie: geneza, istota, skutki. Ten podział można zastosować praktycznie zawsze. Ostatnim sposobem podziału, wartym rozważenia jest przedstawienie jakiegoś zjawiska w horyzoncie różnych teorii. Jak to zrobić? Przypuśćmy, że piszesz o rodzinie i małżeństwie, jest to praca z nauk społecznych. Powinieneś zatem uwzględnić religijne aspekty małżeństwa, z tej perspektywy jest ono związkiem dwojga ludzi, którzy realizują boskie powołanie. Z perspektywy teorii krytycznej małżeństwo jest społecznie skonstruowanym instrumentem kontroli seksualności. Już rozumiesz? Chodzi o to, by przedstawić Twój temat z różnych perspektyw teoretycznych. Nie jest to łatwe zadanie, choć stanowi ono niezwykle ciekawe i ambitne wyzwanie.
Z czego warto korzystać?
Skoro już wiesz, jak podzielić rozdział teoretyczny, chciałbym Ci jeszcze zasugerować skorzystanie z tak dużej ilości leksykonów i słowników, jak tylko znajdziesz w swojej bibliotece. Wypisz więc najczęściej występujące pojęcia i spróbuj znaleźć ich definicje. Świetnie wychodzą porównania różnorodnych sformułowań, po których następuje samodzielna próba określenia znaczenia pojedynczych pojęć. Koniecznie zaznacz, który fragment tekstu stanowi Twoją autorską próbę wprowadzenia definicji.
Korzystaj z leksykonów i słowników Twojej dziedziny ponieważ one stanowią najłatwiejsze miejsce pozyskania wiedzy. Czasem, aby odnaleźć sensowną definicję jakiegoś pojęcia trzeba przeczytać wiele książek i tylko jeden słownik – i to nie w całości, przecież pojęcia są ułożone alfabetycznie. Chcesz oszczędzić czas? Używaj leksykonów i słowników.
Przepisywanie z pustego w próżne?
Jeśli nadal masz obawy przed bezsensownym i nieproduktywnym przepisywaniem z jednego miejsca w drugie, zwróć uwagę na to, że nie takie jest Twoje zadanie! Twoim obowiązkiem jest przedstawienie obecnego stanu wiedzy. Czy to oznacza, że nie masz wolności? Oczywiście, że masz! Możesz na różne sposoby zestawiać ze sobą różne ujęcia. Jako autor masz obowiązek komentować i wprowadzać cytaty, a omówienia tego, co odnajdujesz w książkach nie mogą być pozbawione odniesień do krytycznych i uwag innych autorów.
Choć Twoim obowiązkiem jest obiektywizm, musisz zrozumieć, że obiektywność w tym wypadku nie polega na tworzeniu misternej kompozycji z cytatów, ale raczej na odkrywaniu swoich własnych myśli, uzasadnianiu ich oraz prowadzeniu nierzadko polemicznego wywodu z przywoływanymi w Twojej pracy autorami.
Do dzieła!
Rozdział teoretyczny nawet w pracy licencjackiej może być niesamowitą przygodą. Wystarczy odrobina ciekawości poznawczej, entuzjazmu i pożądania wiedzy. Do dzieła!