Rozdział metodologiczny to część pracy, która zawiera charakterystykę podejścia badawczego zastosowanego do opracowania tematu pracy. Nie wydaje się to łatwe, prawda? I rzeczywiście nie jest. Z drugiej strony nie ma co demonizować. Po prostu jest to taki element pracy, który wymaga zastosowania szczególnej dyscypliny logicznej i ścisłości sformułowań.
Dlaczego warto być skrupulatnym?
Niestety jest tak, że niewłaściwie sformułowany cel pracy, może bardzo silnie wpłynąć na jej ocenę.
Radzę jednak nie panikować. Najpierw musisz zadać sobie pytanie, czy musisz pisać cały rozdział poświęcony metodologii badań. W dużej mierze zależy to od dziedziny wiedzy, a w jeszcze większej mierze zależy to od preferencji Twojego promotora. Jeśli zatem Twój plan pracy obejmuje osobny rozdział, którego przedmiotem są aspekty związane ze sposobem prowadzenia badań, zobacz ten film, myślę, że najbliższe minuty pomogą Ci odkryć kilka istotnych aspektów tworzenia rozdziału metodologicznego.
W tej części pracy dyplomowej jest kilka elementów, które pojawiają się niezwykle często i stanowią swego rodzaju komplet. Jeśli więc chcesz pominąć któryś z nich, powinieneś wiedzieć dlaczego to robisz. Postaram się teraz wprowadzić Cię kolejno do tego, byś zrozumiał o co chodzi z elementami rozdziału metodologicznego.
Przedmiot pracy
Aby określić, co jest przedmiotem Twojej pracy, powinieneś posłużyć się trójkątem. Chodzi o to, by określić czego dotyczy Twoja praca. Najpierw piszesz więc, jaką dziedziną się zajmujesz, później określasz już nieco bardziej szczegółowo, jaka problematyka w tej dziedzinie interesuje Cię w sposób szczególny, a później już bardzo konkretnie i szczegółowo określasz, czego Twoja praca dotyczy.
Cel badań
Wbrew pozorom, dość łatwo jest sformułować cel, jeśli tylko przestrzegasz kilku wskazówek. Celem pracy nie może być prowadzenie badań! Zapomnij o sformułowaniach typu “Celem mojej pracy jest badanie zjawiska”. Należałoby raczej napisać, że celem jest ZBADANIE. Cel musi być też podany konkretnie, inaczej na obronie będzie ciężko Ci udowodnić, że cel ten osiągnąłeś. Wcale nie musi być specjalnie ambitny, pamiętaj że praca dyplomowa jest po to, by uzyskać tytuł zawodowy, nic więcej, nic mniej. Postaraj się, jak najbardziej jasno i rozsądnie sformułować cel, dzięki temu będzie Ci się lepiej pisało.
Problemy badawcze
Problemy badawcze to inaczej pytania, które umożliwią Ci zrealizowanie celu pracy. To takie proste? Tak! Chodzi tu o pytania, które trzeba zadań, by osiągnąć Twój cel. Jeśli pytanie jest jedno, to nie ma żadnej trudności. Często stosuje się też pytania pomocnicze, to znaczy takie pytania, które pomogą Ci w drodze do uzyskania odpowiedzi na pytanie główne.
Hipotezy
Jeśli zadałeś pytania, to oczywistym jest też, że należy dać na nie odpowiedzi. Ale zaraz zaraz, czy trzeba to zrobić jeszcze zanim przeprowadzisz badania? Skoro już teraz trzeba dać odpowiedź, to po co badania?! Wiem, że to trudne ale spokojnie. Zadałeś pytania, prawda? Dobrze jest podzielić się w pracy Twoimi przypuszczeniami. Dzięki temu badania mogą potwierdzić lub zaprzeczyć Twoim przypuszczeniom prawda? Poza tym na etapie pisania rozdziału metodologicznego hipotezy są już opinią autora, który wie w czym rzecz, w końcu napisałeś już rozdział teoretyczny, prawda? Obecność hipotez w pracach licencjackich nie zawsze jest konieczna – zapytaj swojego promotora, czy w świetle tematu, problemów i celów, powinieneś je sformułować.
Wskaźniki
Tutaj sprawa jest już bardzo skomplikowana. W istocie wskaźniki, zmienne zależne i niezależne są potrzebne do przeprowadzenia procesu badawczego w niektórych dziedzinach, zwykle w socjologii, czy psychologii. Nie jestem jednak przekonany, czy na poziomie licencjatu takie strukturyzowanie procesu badawczego jest konieczne. Mówiąc w skrócie chodzi przeważnie o ustalenie, czy między badanymi elementami zachodzą jakieś zależności. Jeśli na Twoim seminarium licencjackim, promotor mówi, że należy zawsze, w każdej sytuacji i w każdej pracy operować zmiennymi i wskaźnikami i nie jesteś na kursie statystyki, zastanów się, czy nie znalazłeś się przypadkiem na seminarium magisterskim!
Metody, techniki i narzędzia badawcze
Tutaj trzeba sięgnąć do literatury metodologicznej Twojej dziedziny. Zwykle jest kilka dyżurnych książek, w których znajdziesz odpowiednie wskazania. Można je znaleźć w księgarniach i bibliotece pod hasłem “metodologia badań pedagogicznych, społecznych, literaturoznawczych, czy innych”. Przypomnij sobie cel i problemy badawcze. Zastanów się, jakich metod użyć, by jak najprostszą i pewną drogą potwierdzić hipotezy, odpowiedzieć na pytania i osiągnąć cel. Czasem świetnym rozwiązaniem jest ankieta, czasem wywiad, czasem zaś badania dyskursu lub ekperyment w kontrolowanym otoczeniu. Wszystko zależy od Twojej fantazji i zgody promotora. Nie przesadzaj jednak, pamiętaj, że piszesz licencjat i prawdopodobnie nie zamierzasz odkryć w nim lekarstwa na wszystkie choroby trapiące ludzkość. Oczywiście po wybraniu danej metody, techniki i narzędzia badawczego, powinieneś je w sposób wyczerpujący scharakteryzować, pamiętaj jednak, by nie tworzyć wywodu od adama, ewy, zarania dziejów i pierwszych kowalskich. Twoje zadanie, to wyjaśnienie w jaki sposób charakteryzowana przez Ciebie metodyka prowadzenia badań, pozwoli Ci zrealizować cele – nic więcej nic mniej.
Organizacja badań
Czasem warto pokazać, jak przebiegały Twoje badania, jeśli są w jakikolwiek sposób niestandardowe. Jeśli np prowadziłeś badania literaturowe, warto zaznaczyć z jakich zbiorów, której biblioteki korzystałeś. Warto też wspomnieć kiedy badania były prowadzone i jaki był ich przebieg i jakie problemy napotkałeś w ich trakcie.
Nie traktuj tego tekstu, jak przewodnika po metodologii. Niektóre elementy metodologii mogą znaleźć się we wstępie! Zwróć uwagę, że starałem się osiągnąć jakąś uniwersalność, nie mówiłem więc o konkretnych dziedzinach, które mają swoje własne procedury badawcze. Ten film to jedynie zarys, małe wprowadzenie, stworzone dla osób, które czują się nieco zagubione i onieśmielone metodologiczną terminologią i szukają wyjaśnień, które będą dla nich dobrym startem pracy nad częścią metodologiczną pracy dyplomowej.