Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż przepisy dotyczące odpłatności za drugi kierunek studiów są niezgodne z Konstytucją RP. Studia stacjonarne zaliczają się bowiem, zdaniem TK, do podstawowej działalności państwowych szkół wyższych i powinny być darmowe.
Trybunał orzekł, że wprowadzenie odpłatności za drugi kierunek studiów jest niezgodne z Konstytucją. Stanowi ona bowiem, że nauka w szkołach państwowych jest bezpłatna, choć ustawa może dopuścić świadczenie wybranych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.
Sędzia sprawozdawca Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz stwierdziła jednak, iż “świadczenia określone w zaskarżonych regulacjach nie są wybranymi usługami edukacyjnymi w rozumieniu ustawy zasadniczej“. Zapisy dopuszczają bowiem wyjątki w postaci:
– pobierania opłat za “usługi o charakterze ponadstandardowym lub nadzwyczajnym”,
– za “świadczenia uzupełniające, z których skorzystanie nie ma wpływu na spełnienie warunków ukończenia studiów lub uzyskane w ich trakcie wyniki” albo w “sytuacjach wyraźnie zawinionych przez studentów”.
Wprowadzenie odpłatności na drugim kierunku studiów stacjonarnych nie mieści się, zdaniem Trybunału, w żadnej z powyższych możliwości. Konieczna będzie zatem zmiana niezgodnych z Konstytucją przepisów, które zakładają, że prawo do bezpłatnych studiów na drugim kierunku mają tylko te osoby, które uzyskają tam prawo do stypendium rektora.
Skąd w ogóle wziął się pomysł wprowadzenia odpłatności na drugim kierunku studiów? Miał to być mechanizm, który – zdaniem pomysłodawców – pozwoliłby na zwiększenie dostępu do bezpłatnych studiów stacjonarnych.
Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz uznała, że poważne zastrzeżenia może budzić rozwiązanie, zgodnie z którym student drugiego kierunku, jeśli nie spełni ustalonych kryteriów, może nadal studiować na danym kierunku, chociaż obowiązany jest do uiszczenia określonych opłat. W tym przypadku nie ma zwiększenia dostępu do bezpłatnych studiów stacjonarnych, ale jego zmniejszenie.
Sędziowie ocenili, że przepisy o odpłatności “jedynie w niewielkim stopniu przyczynić się mogą do realizacji założonego przez ustawodawcę celu, jakim jest zwiększenie dostępności do bezpłatnych studiów stacjonarnych“. “Nie rozważono przy tym, zdaniem Trybunału, innych, mniej restrykcyjnych rozwiązań” – tłumaczyła Wronkowska-Jaśkiewicz.
“Dążąc do celu, który Trybunał Konstytucyjny uznaje za w pełni legitymowany, sięgnięto do prawa do bezpłatnej nauki w szkole wyższej i ograniczono to prawo w sposób, który (…) zdaniem Trybunału nie jest dopuszczalny” – powiedziała.
Zgodnie z orzeczeniem przepisy o odpłatności za drugi kierunek studiów przestaną obowiązywać 30 września 2015 r. Obejmą więc jeszcze studentów w roku akademickim 2014/15, ale nie będą stosowane do osób przyjmowanych na uczelnie na rok 2015/16.
Jak wyjaśniła sędzia sprawozdawca Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, termin obowiązywania niekonstytucyjnych przepisów może zmienić parlament uchylając je wcześniej. Trybunał wydłużył czas obowiązywania niekonstytucyjnych przepisów, bo było to konieczne, aby zapewnić uczelniom stabilne finansowanie, a tym samym niezakłócone funkcjonowanie.
Przepisy nowelizacji Prawa o szkolnictwie wyższym z 2011 r., wprowadzające opłaty za drugi kierunek studiów stacjonarnych, zaskarżyli do Trybunały Konstytucyjnego posłowie PiS.
Źródło: PAP – Nauka w Polsce