Polskie uczelnie pomagają swoim ukraińskim studentom, wojennym uchodźcom oraz przygotowują wsparcie dla kandydatów na studia z ogarniętej wojenną zawieruchą Ukrainy.
Studenci z Ukrainy studiowali nie tylko na uczelniach w Warszawie, Krakowie czy Wrocławiu, ale i w innych ośrodkach akademickich już przed atakiem Rosji na ich kraj. Studiowali przede wszystkim na kierunkach prowadzonych w języku polskim i angielskim. Stanowili jedną z większych grup obcokrajowców, zarówno jako stali studenci, jak i w ramach wymiany międzynarodowej. Nic dziwnego, że ich macierzyste uczelnie zaangażowały się w pomoc humanitarną dla uchodźców. Szkoły wyższe przygotowują się także na nową sytuację – dużą grupę nowych kandydatów, obywateli Ukrainy, wojennych uchodźców.
Studenci z Ukrainy przed wojną
Dominującą grupę wśród studentów zagranicznych na uczelniach polskich stanowią studenci z Ukrainy. W roku akademickim 2020/2021 studiowało ok. 38,5 tys. Ukraińców – wynika z raportu “Studenci zagraniczni w Polsce 2021”, przygotowanego w ramach programu realizowanego przez Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich i Fundację Edukacyjną “Perspektywy”. Przed wojną studenci z Ukrainy mieli możliwość studiowania w Polsce (za darmo), na podstawie Karty Polaka, albo na zasadach ogólnych dla studentów zagranicznych spoza Unii Europejskiej (płacąc za studia). Przyciągał ich głównie Kraków, jeden z największych ośrodków akademickich w Polsce. Teraz zapewne odsetek Ukrainek i Ukraińców wśród studentów zagranicznych studentów.
Przed wybuchem wojny spora grupa ukraińskich studentów uczyła się na najstarszej uczelni w kraju – Uniwersytecie Jagiellońskim. – Otoczyliśmy opieką grupę 1288 osób, studentów, doktorantów, słuchaczy studiów podyplomowych, uczestników wymian z Ukrainy, którzy jeszcze przed rozpoczęciem rosyjskiej agresji studiowali w naszym Uniwersytecie. – Mówi Adrian Ochalik Rzecznik Prasowy UJ.
Liczną grupę reprezentują również ukraińscy studenci na uczelniach, położonych najbliżej granicy ze swoim państwem. W Lublinie i województwie lubelskim studiowało blisko dwa tysiące osób z Ukrainy. Najwięcej z nich (800) wybrało Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. 600 naszych wschodnich sąsiadów studiowało na Politechnice Lubelskiej, a 500 wybrało Katolicki Uniwersytet Lubelski.
Kolejny tysiąc stanowili ukraińscy studenci, którzy wybrali Warszawę jako miejsce kształcenia. Tam chętnie wybierali Uniwersytet Warszawski – największą polską uczelnię. – Przed wybuchem wojny na różnych formach kształcenia, wliczając w to także doktorantów i studentów przebywających na wymianach, na Uniwersytecie Warszawskim uczyło się 640 osób z Ukrainy. Na studiach pierwszego, drugiego stopnia oraz jednolitych studiach magisterskich jest 564 studentów z Ukrainy (dane z 23 lutego br.). – Informuje dr Anna Modzelewska rzecznik prasowy UW.
Warto również przywołać liczną grupę Ukraińców, którzy przed wybuchem wojny studiowali w województwie wielkopolskim. Tam przyciągnął ich głównie największy ośrodek akademicki w regionie – Poznań. – W tym roku akademickim 2021-22 na pełnym cyklu kształcenia studiuje na UAM 578 osób z Ukrainy. Dodatkowo w ramach wymiany bilateralnej swój przyjazd zgłosiło 35 studentów. – Mówi Małgorzata Rybczyńska, rzeczniczka prasowa poznańskiego uniwersytetu.
Pomoc w czasie wojny
Po ataku Rosji na Ukrainę i napływie fali uchodźców do Polski uczelnie zaangażowały się mocno w pomoc uchodźcom.
Główną formą pomocy, praktykowaną przez większość polskich uczelni jest organizacja zbiórek pieniędzy oraz rzeczy materialnych. Na takie działania zdecydowały się chociażby Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu, Uniwersytet Rzeszowski czy Uniwersytet Gdański. – Uniwersytet Gdański zorganizował dla dotkniętych wojną zbiórki, zarówno finansowe jak i materialne. Te pierwsze kierowane są do jednostek, którymi uczelnia współpracuje na terenie Ukrainy. Jeżeli chodzi o środki materialne, to zaliczają się do nich głównie artykuły spożywcze, lekarstwa, ubrania i sprzęt rehabilitacyjny. – Informuje dr Irena Chawrilska.
Pomoc finansowa jest również zapewniana ukraińskim studentom, którzy przebywają już w Polsce. W tych trudnych dla nich chwilach uczelnie wyciągają pomocną dłoń m.in. poprzez stypendia czy obniżenie cen za akademiki. Do takich uczelni zalicza się m.in. Uniwersytet Warszawski. Przygotował on zapomogi – od 24 lutego uzyskało je 153 studentów ukraińskich. Przyznane zapomogi łącznie wyniosły blisko 680 tys. zł. Ze zwolnienia z opłat związanych z zamieszkiwaniem w domu studenta skorzystały 142 osoby. Również uczący się na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach studenci z Ukrainy sygnalizują problemy finansowe. W odpowiedzi na to uczelnia przyznała ponad 300 zapomóg na łączną kwotę ponad 400 tys. zł. Pieniądze te pochodzą z subwencji i ze zbiórki prowadzonej przez UŚ.
Powszechną formą pomocy jest również udostępnianie domów studenckich dla przybywających z Ukrainy rodzin. Tak postąpił m.in. Uniwersytet Opolski. Ten zapewnił schronienie w domach studenckich blisko 300 osobom ze wschodu, gwarantując im także całodzienne wyżywienie, środki czystości, leki, wsparcie psychologiczne oraz opiekę zdrowotną.
Na taką samą formę pomocy zdecydował się również Uniwersytet w Białymstoku. – Do jednego z domów studenckich przyjęliśmy już 18 osób (w ramach współpracy z Miastem Białystok). Znaleźli tu schronienie, dbamy o dobre warunki ich pobytu. – Opowiada Katarzyna Dziedzik Rzecznik Prasowy UwB.
Podobnie postępują uczelnie wielkopolskie. Na potrzeby przybywających do Poznania rodzin z dziećmi UAM oddał do dyspozycji Wojewody Wielkopolskiego halę sportową przy ul. Młyńskiej w Poznaniu. Według szacunków zakwaterowanie może tam znaleźć około 200 osób. Do tej pory w obiektach UAM zakwaterowanych zostało ponad 230 osób z Ukrainy, w tym 80 dzieci.
Coraz częstsza jest również pomoc samych studentów oraz pracowników. Ci wspomagają uchodźców głównie w ramach wolontariatu. Studenci Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości w Warszawie zakupili zabawki, koce, ubrania, zaplanowali również zajęcia oraz animacje dla dzieci. W Kampusie Mundurowym SWWS nieustannie trwa zbiórka na rzecz poszkodowanych w konflikcie zbrojnym na Ukrainie. – Dary na bieżąco przekazywane są uchodźcom, którzy przebywają obecnie na naszym terenie, a pozostałe przedmioty są na bieżąco sortowane, pakowane przez studentów oraz funkcjonariuszy SWWS i przygotowywane do transportu w miejsca, gdzie jest największe zapotrzebowanie – do punktów granicznych. – mówi mł. chor. Joanna Olek Rzecznik prasowy kampusu mundurowego SWWS.
Podobne działania prowadzone są również w województwie warmińsko-mazurskim. – Akademickie Centrum Kultury otworzyło świetlicę dla dzieci z Ukrainy, gdzie dwa razy w tygodniu organizowane są zajęcia. Wolontariat Wydziału Humanistycznego i Wydziału Nauk Społecznych niesie pomoc psychologiczna i pedagogiczna dla dzieci miast Rybaki, Łańsk, Gryźliny, Ostróda. – informuje Łukasz Staniszewski Rzecznik prasowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Opieką otoczono również naukowców, którzy prowadzili badania w Polsce. Uniwersytet Gdański wystosował specjalny program ich wspierający, dzięki czemu przyznawane zostaje miesięczne stypendium i możliwość kontynuowania badań naukowych. Ponadto, jak informuje Prodziekan ds. Kształcenia i współpracy z otoczeniem dr hab. Joanna Jereczek-Lipińska, prof. UG – Już od początku wybuchu wojny zaproponowano intensywne szkolenia dotyczące nauczania języka polskiego obcokrajowców i metod odnajdywania się w wielokulturowości. –
Istotne jest również uświadomienie sobie, że zdecydowana większość osób uciekających przed wojną nie zna języka polskiego i ciężko im będzie się porozumieć. Również i temu problemowi wychodzą naprzeciw niektóre uczelnie. Akademia Ignatianum w Krakowie prowadzi zajęcia z języka polskiego jako obcego dla migrantów, do prowadzonych już czterech grup dołączyli teraz uchodźcy.
– ANSŁ organizuje bezpłatny kurs języka polskiego dla uchodźców z Ukrainy. Edukacja ukierunkowana jest na naukę niezbędnego słownictwa umożliwiającego podstawową komunikację przydatną w codziennych sytuacjach. Kurs ma również za zadanie ułatwić podjęcie studiów w języku polskim lub pracy zarobkowej. – podaje Monika Konopka, Zastępca Kierownika Działu Kształcenia i Spraw Studenckich ANSŁ.
Studia dla Ukraińców
Trudno powiedzieć, jak szybko tysiące dziewczyn i chłopaków z Ukrainy w wieku licealnym będzie w stanie podjąć studia na uczelniach w Kijowie, Charkowie, Lwowie i innych ośrodkach akademickich swojego kraju. Dlatego uczelnie z całej polski szykują się do szerszego otwarcia uczelni dla kandydatów uciekających przed wojną. Tylko część z potencjalnych kandydatów zna na tyle język polski lub angielski, żeby zacząć studia na kierunkach prowadzonych w tym języku. Dla nich językiem ojczystym jest ukraiński lub rosyjski, a znikoma część polskich uczelni do tej pory prowadziła programy studiowania w tych językach. A to wymagałoby przygotowania po rosyjsku lub ukraińsku nowych sylabusów, formalności, zatrudnienia wykładowców. Czytaj: czasu i pieniędzy. Uczelnie zdają sobie sprawę z tego problemu i szukają rozwiązań. Na razie ciężko mówić o konkretach, bo nikt nie wie, jak długo potrwa wojenna zawierucha i jak sfinansować ewentualne uruchamianie nowych kierunków.
Studiów w języku ukraińskim i rosyjskim do tej pory nie było na większości polskich uczelni. A w przyszłości?
Najstarsza Polska uczelnia – UJ ma w ofercie kierunek „studia polsko-ukraińskie”, w ramach których kandydaci mogą realizować „ścieżkę ukraińską” dającą możliwość kształcenia w języku ukraińskim idącego w parze z nauką języka polskiego. Uniwersytet planuje uruchomić studia o nazwie „studia polskie dla cudzoziemców” prowadzone przez Wydział Polonistyki. Będą to studia pierwszego stopnia skierowane do wszystkich cudzoziemców, niezależnie od pochodzenia czy obywatelstwa. W ramach kształcenia na tym kierunku studenci uzyskają solidne podstawy językowe, znajomość polskiej literatury, interdyscyplinarną wiedzę z zakresu szeroko pojętej kultury polskiej w kontekście międzynarodowym. Jednak podjęcie tych studiów będzie wymagało podstawowej znajomości języka polskiego.
Wśród Śląskich uczelni, jedyną prowadzącą zajęcia w języku rosyjskim jest WSB w Dąbrowie Górniczej. W tym języku prowadzone są tam zajęcia na kierunkach: Stosunki Międzynarodowe oraz Zarządzanie I i II stopnia. Studenci, którzy je wybrali, mają możliwość uczęszczania na specjalności: Biznes międzynarodowy, Zarządzanie przedsiębiorstwem oraz Zarządzanie projektami. Uczęszcza na nie również sporo studentów z innych krajów takich jak Kazachstan, Uzbekistan czy Azerbejdżan.
– W ofercie studiów na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie jest kierunek pod nazwą Ukrainistyka (studia I i II stopnia), gdzie w ok. 90% zajęcia są realizowane w języku ukraińskim – podaje Aneta Adamska Rzecznik Prasowy UMCS.
Na Uniwersytecie Warszawskim prowadzone są studia w języku polskim oraz 24 programy w języku angielskim. Na Wydziale Lingwistyki Stosowanej UW można studiować ukrainistykę z językiem angielskim, filologię białoruską z językiem angielskim oraz filologię rosyjską. Dodana zostanie dodatkowa pula bezpłatnych miejsc na studiach I i II stopnia oraz jednolitych magisterskich.
Akademia Zamojska planuje wprowadzenie nowego kierunku – filologia słowiańska w zakresie języka ukraińskiego. – W zakresie rekrutacji, czy studiowania w AZ uczelnia uruchamia szerszą kampanię informacyjną w zakresie zmian uregulowań prawnych studiowania w Polsce – tłumaczy dr inż. Andrzej Burda Prorektor ds. kształcenia.
Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie ma zamiar wprowadzić ułatwienia w komunikacji. Opracowany został specjalny moduł tłumaczący w czasie rzeczywistym. Uczelnia będzie prowadzić także konsultacje i przygotowanie kandydatów do studiów. Planuje od roku akademickiego 2022/23 przyjmować Ukraińców na studia (poprzez rekrutację lub przeniesienie). Egzamin odbywać się będzie zgodnie z uchwałą rekrutacyjną.
Wiele polskich uczelni ma w swojej ofercie studia w języku angielskim. Jest to dobra opcja dla wszystkich uchodźców, którzy nie opanowali jeszcze podstaw języka polskiego, a chcieliby podjąć naukę w Polsce. Niektóre uczelnie wciąż śledzą dynamicznie zmieniającą się sytuację i rozważają wszystkie możliwości w kwestii wprowadzenia kierunków czy zajęć w języku rosyjskim lub ukraińskim.
Przeniesienia studentów z ukraińskich uczelni
Pojawia się też wyzwanie związane z przyjmowaniem na polskie szkoły wyższe studentów z ukraińskich uczelni, które podczas wojny przerwały zajęcia.
Wśród polskich szkół wyższych, wiele z nich wprowadziło liczne ułatwienia w przyszłej rekrutacji dla ukraińskich studentów. Inne od razu zdecydowały się na przeniesienie osób z Ukrainy.
Po wybuchu wojny poznański AWF przyjął dwie studentki z Uniwersytetu we Lwowie na kierunek fizjoterapia. Uczelnia otwarta jest na kolejnych studentów będących w stanie wejść w tok zajęć “z biegu”. Podobnie postępuje gdański AWF. – Umożliwiamy bezpłatne kontynuowanie studiów studentom uchodźcom z Ukrainy kierunków: Wychowanie fizyczne, Sport, Turystyka i rekreacja, fizjoterapia, kosmetologia, terapia zajęciowa posiadający status uchodźcy lub Kartę Polaka. Deklarujemy stworzenie grup specjalistycznych lub umożliwienie indywidualnego toku studiowania – mówi mgr Mikołaj Polak, Rzecznik prasowy AWFiS w Gdańsku.
W przypadku kilku innych uczelni takich jak Politechnika Łódzka, konieczne jest posiadanie przez kandydata niektórych dokumentów takich jak: dyplom ukończenia szkoły średniej, dyplom ukończenia studiów I/II stopnia wraz z wykazem ocen, czy też dokumenty poświadczające odbywane kształcenie w uczelni w Ukrainie, takie jak decyzja o przyjęciu na studia, potwierdzenie statusu studenta, wykaz zrealizowanych dotychczas zajęć czy wykaz ocen. W przypadku braku dokumentów kandydat składa stosowne oświadczanie.
Podobne wymagania posiadają uczelnie ze Śląska. Zgodnie z Zarządzeniem Rektora, na UE w Katowicach, osoby będące obywatelami Ukrainy, które w dniu 24 lutego 2022 r. były studentami uczelni działających na terytorium Ukrainy, wyrażające chęć kontynuowania kształcenia w Uniwersytecie mogą – do czasu podjęcia decyzji o przyjęciu na studia – uczestniczyć w zajęciach na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych pierwszego i drugiego stopnia jako wolni słuchacze.
Specustawa ukraińska o studiach
Specustawa ukraińska reguluje m.in. opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym, kwestie stypendiów dla studentów – obywateli Ukrainy oraz weryfikację okresu studiów studentów nieposiadających dokumentów to potwierdzających.
Z dokumentu, podpisanego przez prezydenta 12 marca br. wynika, iż opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem na studiach niestacjonarnych albo studiach w języku obcym pobiera się w wysokości nieprzekraczającej wysokości opłat za kształcenie dotychczas ponoszonych w uczelni działającej na terytorium Ukrainy. Opłaty te dotyczą obywateli polskich, którzy w dniach 24 lutego 2022 r. byli studentami studiów przygotowujących do wykonywania zawodów – lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego w uczelni działającej na terytorium Ukrainy.
Ustawa reguluje także kwestie stypendiów dla obywateli Ukrainy. Obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, będący studentem, może ubiegać się o stypendium socjalne, o którym mowa w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, oraz o kredyt studencki. Aby uzyskać takie stypendium lub kredyt socjalny, należy złożyć oświadczenie o sytuacji rodzinnej i materialnej.
Pomyślano również o osobach z Ukrainy, które mimo braku dokumentów potwierdzających okras studiów na Ukrainie, chciałyby kontynuować naukę w Polsce. Obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy i którzy oświadczą, że w tym dniu studiowali na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponują dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się. Dodatkowo uczelnia, w której student ubiega się o przyjęcie na studia, przeprowadza weryfikację osiągniętych efektów uczenia się zgodnie z ustalonymi przez siebie zasadami. W przypadku stwierdzenia różnic w programie studiów lub efektach uczenia się uczelnia może zobowiązać studenta do złożenia określonych egzaminów, lub odbycia praktyk zawodowych.