Kodeks Pracy 2019. Część druga: Cele, wyzwania i dalsze zmiany

Pośród wyzwań, które piętrzą się w obrębie Polskiego rynku pracy, luki kadrowe wydają się najpoważniejszą kwestią. Przyczyn można szukać w takich zjawiskach, jak ujemna demografia czy otwarcie niemieckiego rynku pracy na pracowników spoza UE. Fakt jest taki, że liczba ofert pracy dostępnych na rynku, już dawno przekroczyła liczbę osób chętnych do pracy, zarejestrowanych w urzędach. Trendem ostatnich lat było “zasypywanie” ten luki cudzoziemcami, szczególnie z Ukrainy i Białorusi. Mocniejsze rynki sąsiadów z zachodu mogą spowodować ich znaczący odpływ z Polski.

W przyszłym roku część firm zapewne zdecyduje się na kolejne podwyżki pensji, aby powstrzymać rotację swoich pracowników. Dodatkowo, będzie poszukiwać kandydatów u konkurencji, kusząc ich wyższymi zarobkami i bogatym pakietem benefitów. Niektórzy przedsiębiorcy najpewniej poszerzą też zasięg rekrutacji o powiaty z najwyższym bezrobociem, a potencjalnym pracownikom i często ich rodzinom zaproponują pakiety relokacyjne.

Analizy ministerialne podkreślają, że rekordowo niski poziom bezrobocia i niski podaż pracy hamują rozwój polskich przedsiębiorstw. Dane z września 2018 r. wskazują, że Polska znalazła się na drugim miejscu wśród krajów o najniższej stopie bezrobocia, ze wskaźnikiem na poziomie 3,4%. Jak podaje Ministerstwo Pracy, “w stosunku do lipca br. stopa bezrobocia spadła o 0,1 pkt. proc. W porównaniu do sierpnia 2017 roku jest mniejsza o 1,4 pkt. proc. (wynosiła wtedy 4,8%)”. Na koniec października w urzędach pracy było 937,3 tys. zarejestrowanych bezrobotnych, czyli o prawie 10 tysięcy osób mniej niż przed miesiącem i aż 132 tys. mniej r/r. (spadek o 12,4 proc.). To także czas, kiedy w urzędach pozostało około 100 tys. niewykorzystanych ofert zatrudnienia.

Innymi słowy, cały czas brakuje rąk do pracy, szczególnie w branży budowlanej i produkcyjnej. Dlatego projekt nowelizacji ustawy o rynku pracy w Polsce, zakłada wzrost płacy minimalnej. Od 1 stycznia 2019 roku, minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 2250 zł. To o 150 zł więcej niż w roku poprzednim i o 500 zł więcej niż jeszcze w 2015 r. Minimalna stawka godzinowa wynosi natomiast 14,70 zł. W grudniu do konsultacji publicznych trafił z kolei projekt ustawy zakładający wyłączenie tzw. dodatku stażowego z podstawy wymiaru minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W nowej ustawie o rynku pracy proponuje się również wprowadzenie wyższego zasiłku, który ma aktywizować długotrwale bezrobotnych. Ma on wynosić 130% zasiłku podstawowego, a dotyczyć będzie dla bezrobotnych posiadających co najmniej 30-letni okres uprawniający do tego zasiłku, np. okres zatrudnienia czy wykonywania innej pracy zarobkowej – z zachowaniem pozostałych, aktualnie obowiązujących, warunków jego nabywania i pobierania.

 

Z ziemi obcej do Polski

 

Wielką niewiadomą będą także skutki nadchodzącego Brexitu. Ministerstwo w nowej ustawie chce zachęcić Polaków, którzy wracają do kraju z zagranicy i chcą rozpocząć działalność. Przewidywane ułatwienia polegać mają na umożliwieniu skorzystania z pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej bez konieczności rejestracji w urzędzie pracy. W projekcie ustawy widnieje zapis;

“- Brak konieczności rejestracji w urzędach pracy umożliwi uniknięcie dodatkowych wydatków ze środków Funduszu Pracy przeznaczonych na wypłatę zasiłków, kosztów administracyjnych związanych z rejestracją w urzędach pracy, etc.”.

Zmiana będzie dotyczyć osób zainteresowane prowadzeniem działalności gospodarczej na terytorium Polski, a szczególnie osoby, które prowadziły działalność gospodarczą za granicą:

“Dodatkowo brak konieczności rejestracji w urzędach pracy skróci i uprości proces ubiegania się o pożyczkę. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o promocji zatrudnienia zwalniają również z wymogu rejestracji w powiatowym urzędzie pracy inną kategorię potencjalnych beneficjentów programu pożyczkowego, tj. studentów ostatniego roku studiów” – podaje projekt ustawy.

Ustawa wyraźnie podkreśla status osoby, która może podlegać powyższym ułatwieniom:

“Powracający z zagranicy, zgodnie z założeniami, to obywatel polski zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, niezatrudniony i nie wykonujący innej pracy zarobkowej, który w okresie ostatnich 24 miesięcy za granicą, na terytorium państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego: zamieszkiwał co najmniej 12 miesięcy lub był zatrudniony nieprzerwanie przez okres co najmniej 6 miesięcy lub podlegał ubezpieczeniu zdrowotnemu przez okres co najmniej 6 miesięcy. Potwierdzeniem spełnienia jednego z wyżej wymienionych warunków będzie oświadczenia składane pod rygorem odpowiedzialności karnej”.

 

Nie tylko ściągnąć, ale zatrzymać cudzoziemców

 

Projektanci nowej ustawy dostrzegli wyraźnie pozytywny wpływ cudzoziemców na rodzimy rynek pracy, więc nowelizacja będzie dotyczyć kwestii zatrudnienia cudzoziemców. Zmiany zakładają m.in.:

– wydłużenie okresu pracy wykonywanej bez zezwolenia na pracę na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi z wybranych państw do 12 miesięcy w ciągu kolejnych 18 miesięcy

– wprowadzenie obowiązku elektronicznego składania wniosków o zezwolenie i oświadczeń

– planuje się uznanie pracy za legalną w okresie oczekiwania na nowe zezwolenie na pracę w przypadku zmiany stanowiska u tego samego pracodawcy

– dostosowanie wynagrodzenia cudzoziemca do zmieniającego się wynagrodzenia minimalnego

 

OHP zamieni się w PCAM w celu pomocy trudnej młodzieży

 

Kolejna zmiana, która pojawi się w ustawie o rynku pracy, ma zastąpić nazwę “Ochotniczych Hufców Pracy” na “Państwowe Centra Aktywizacji Młodzieży”. OHP działające pod nową nazwą zyskają także nową strukturą, a zadania regulowane będą przez statut. Ministerstwo podkreśla, że należy dokonać głębokiej reformy OHP, polegającej na skoncentrowaniu działań na młodzieży w wieku od 14 do 25 lat, która “ma problemy wychowawcze, nie może odnaleźć się, jeśli chodzi o naukę”.

 

Bony ofertowe i pomoc mikro i małym przedsiębiorstwom

 

Wprowadzenie bon ofertowych dla pracodawców mikro i małych przedsiębiorstw, ma być kolejnym założeniem nowej ustawy o rynku pracy. To właśnie one zyskają możliwość poszukiwania pracowników poza rejestrem powiatowych urzędów pracy. Bony ofertowe będzie mogło przyznać pracodawcy właśnie PUP. Jeżeli urząd pracy nie będzie miał oferty dla pracodawcy, to może on skorzystać z agencji zatrudnienia czy z agencji pracy tymczasowej, która znajdzie mu takiego pracownika. Ma to stanowić gwarancję refundacji pracodawcy z Funduszu Pracy części kosztów rekrutacji, realizowanej przez agencję zatrudnienia, którą firma sama wybierze.

 

Zmiany w stażach i walka z nadużyciami

 

Proponowane zmiany w Kodeksie Pracy mają skrócić okres realizacji stażu. Obecnie staż może trwać od 3 do 6 miesięcy, a dla osób poniżej 30. roku życia do 12 miesięcy. Po zmianach wynosiłby on do 6 miesięcy dla wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych. Zakłada się także, że okres staży odbywanych przez bezrobotnego nie będzie mógł przekraczać 24 miesięcy. Stażysta będzie mógł odbyć u jednego organizatora łącznie rok stażu. Aby pracodawca mógł ponownie przyjąć byłego stażystę na staż, powinny upłynąć minimum 24 miesiące od dnia zakończenia poprzedniego stażu, zatrudnienia lub przygotowania zawodowego u niego.

Najmocniejszą cechą nowej ustawy, ma być wprowadzenie mechanizmów uniemożliwiające stosowanie staży zamiast zatrudnienia i traktowania stażystów jako darmowej siły roboczej oraz silniejszego powiązania stażu z zatrudnieniem po nim. Przewidziane są również kary dla pracodawców w takich przypadkach jak:

– przerwania stażu z winy pracodawcy

– nie wywiązania się z obowiązku zatrudnienia i utrzymania w zatrudnieniu bezrobotnego

Co ważne: obowiązek utrzymania zatrudnienia ma być równy co najmniej okresowi stażu. Ponad to stażyści mają dostać więcej pieniędzy. Wysokość stypendium wypłacanego stażyście przez urząd pracy wzrośnie ze 120 do 140% zasiłku dla bezrobotnych. Za okres udokumentowanej niezdolności do pracy bezrobotny będzie mógł pobierać zasiłek w wysokości 50% wartości stypendium.

Ministerstwo podkreśla, że niezbędne jest wprowadzenie zmian w działaniach urzędów pracy dostosowujących je do zmiennej sytuacji na rynku pracy, przede wszystkim w zakresie optymalizacji stosowanych form pomocy, tak aby nie były skierowane tylko do konkretnych grup bezrobotnych. Obecnie przez to urzędy pracy nie mają możliwości optymalnego oddziaływania na potrzeby wszystkich swoich klientów. Ustawa ma umożliwić urzędom pracy znacznie elastyczniejsze reagowanie na problemy i potrzeby bezrobotnych, w szczególności tych, którzy przez łączny okres przekraczający 12 miesięcy pozostawali w rejestrach urzędów pracy. Ministerstwo zakłada także poprawę sytuacji osób lub podmiotów korzystających ze środków Funduszu Pracy na podejmowanie działalności gospodarczej lub na tworzenie miejsca pracy dla osób skierowanych przez powiatowy urząd pracy, a także zapewnienia efektywniejszego wykorzystania tych środków.

– Te propozycje to bardziej nowoczesne rozwiązania dla rynku pracy, dające większą elastyczność, lepszą aktywizację długotrwale bezrobotnych – mówiła minister Elżbieta Rafalska w 2018 roku.

Mimo, że resort obiecywał, że jest już w fazie końcowej konsultacji, projekt ustawy nie został jeszcze skierowany do Sejmu. Znajomość założeń nowelizacji jest równie ważna, ponieważ daje perspektywiczne spojrzenie, zarówno pracodawcom jak i pracownikom, na kierunek zmian, które chce wprowadzić obecny rząd. Wprowadzenie nawet części propozycji, może wywołać duże zmiany w krajobrazie polskiego rynku pracy.