Tak naprawdę pytanie z tytułu jest podobne do innego pytania. Mianowicie “Co odróżnia tekst naukowy od nienaukowego?”.
Wiarygodność tekstu naukowego
Są trzy elementy, które można odnotować, gdy szukamy źródeł wiarygodności i rzetelności tekstu naukowego:
- Autorytet autora – niektórzy autorzy piszą teksty naukowe bez najmniejszego nawet śladu odwołania bibliograficznego. Ich teksty są uznawane naukowe, bo cieszą się autorytetem, dzieje się tak zwłaszcza w naukach społecznych, czy humanistycznych. Przykład? Niektóre filozoficzne prace Karola Wojtyły.
- Aparat krytyczny – przypisy i bibliografia, dzięki którym możemy sprawdzić, z jakich źródeł korzystał autor, możemy zweryfikować ich rzetelność oraz sprawdzić, czy autor rozprawy naukowej nie wypaczył oryginalnych myśli zawartych w przywoływanych dziełach.
- Metodologia – w pracy naukowej ważne jest, aby informować, w jaki sposób uzyskane zostały wnioski i wyniki badań. Trzeba zaprezentować całą procedurę badawczą, tak aby inni mogli powtórzyć te badania i sprawdzić, czy przyniosą one podobne rezultaty. Z tym ostatnim postulatem mają problem nauki humanistyczne i społeczne. Stosunkowo niewiele eksperymentów i badań w tych dziedzinach udaje się sprawdzić. Nierzadko wyniki powtórzonych badań są zupełnie inne od pierwotnych.
Mamy zatem trzy elementy, dzięki którym tekst staje się naukowy. Przejdźmy do omówienia elementu drugiego, bo on jest dla nas najistotniejszy. Dlaczego zatem tworzenie przypisów i bibliografii musi być tak skomplikowane i wymagające takiego poziomu dokładności. Odpowiedź będzie zaskakująca. Dla ułatwienia.
Tekst bez przypisów
Jak pisze (gdzieś na początku) autor wielu książek, życie mrówkojadów ma sens. Dzięki jakimś badaniom dowiedzieliśmy się, że mrówki protestują przeciw mrówkojadom. Było to napisane w pewnej gazecie, pamiętam, że na jej okładce był odkurzacz. Zupełnie odmienny pogląd ma jeden z autorów, którego widziałem w telewizji. Był łysy i twierdził, że mrówki protestują nie przeciw mrówkojadom ale przeciw leśnikom.
Wyobraź sobie teraz, że próbujesz sprawdzić wiarygodność źródeł podanych przez autora. Jest to niemal niemożliwe. Dlatego powstał aparat krytyczny ze swoimi zasadami.
Co trzeba o nim wiedzieć o aparacie krytycznym?
Najistotniejszy jest styl. Styl to konwencja, w której tworzone są przypisy lub odwołania i bibliografia. Każdy bardziej znany styl ma swój podręcznik. Po prostu wydawnictwa akademickie utrwaliły pewne określone sposoby redagowania tekstu, dlatego mamy standardy np APA (american psychological asociation), które dodatkowo zaopatrzone są w numery wersji.
Jeśli zatem chcesz posługiwać się aparatem krytycznym zapytaj promotora o jego wymagania w tym względzie. Powinien on określić nazwę stylu lub przynajmniej podać instrukcje z przykładami. Nie ma nic złego w pytaniu o tego typu rzeczy.
Gdy nie masz żadnych wskazówek, po prostu zachowuj spójność. Poszukaj podręcznika do metodyki pisania prac – listę znajdziesz w opisie filmu i zastosuj najbardziej uniwersalne wskazówki.
Są dwa style, które określamy jako harwardzki i oksfordzki. Pierwszy z nich zawiera odniesienie bibliograficzne w nawiasie w tekście. W tym stylu wymagana jest bibliografia, ponieważ bez niej nie da się odnaleźć literatury. Drugi styl to oksfordzki, odwołania bibliograficzne są w przypisach pod tekstem i bibliografia choć potrzebna – nie jest niezbędna.