Koronawirus z Wuhan, antybiotykooporne bakterie, szczepionki przeciw nowotworom, leki dobierane zgodnie z DNA pacjenta – takimi badaniami naukowymi zajmują się biotechnolodzy wyspecjalizowani w medycynie. O jedynych w Polsce studiach biotechnologicznych prowadzonych wspólnie przez uniwersytet i uniwersytet medyczny opowiada Filip Kuś. Jest studentem Międzyuczelnianego Wydziału Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.
Czy warto studiować biotechnologię?
Czym jest dla Ciebie biotechnologia?
Biotechnologia to bardzo szeroka dziedzina, nauka eksperymentalna bazująca na pracy w laboratorium, obserwacji i nieustannej metody “prób i błędów”. Najprościej mówiąc, biotechnologia to wykorzystanie żywych organizmów i substancji przez nich wyprodukowanych do wytwarzania dóbr, usług i aplikacji. Często modyfikujemy organizmy, aby były one zdolne do wytwarzania pewnych substancji, lub uzyskały cechy których oczekujemy. W moim przypadku – do zastosowań medycznych.
Co ma wspólnego biotechnologia z medycyną?
Przede wszystkim, dzięki biotechnologii staramy się nauczyć leczyć wiele chorób o podłożu genetycznym. Czyli próbujemy zrozumieć podstawy molekularne chorób, na które obecnie nie ma lekarstw lub są chorobami bardzo złożonymi (np. nowotwory). Współpraca naukowców, którzy mają wiedzę z medycyny, chemii oraz biotechnologii jest kluczowa we wdrażaniu innowacyjnych terapii oraz poszukiwaniu skutecznych metod leczenia – choćby opracowywania nowych szczepionek.
Biotechnologia może pomóc nam w walce z chorobami wirusowymi, takimi jak koronawirus w Wuhan?
Koronawirus oraz wszelkiego typu wirusy, które działają podobnie są dla nas bardzo ciekawym tematem. Na naszym wydziale mamy osobną pracownię, która zajmuje się tylko wirusami. Ciekawi nas to od strony technicznej – czyli w jaki sposób na przykład sekwencjonuje się genom takiego wirusa. Pokazuje to, że narzędzia biotechnologii są rzeczywiście wykorzystywane w momencie, gdy trzeba zapobiec dalszej pandemii. Cieszy mnie, że śmiało można korzystać z tej dziedziny wiedzy, żeby odnaleźć lekarstwo lub szczepionki na tego typu choroby. Wraz z kolegami cały czas obserwujemy ten temat.
Dlaczego poszedłeś do biotechnologię?
Biotechnologię wybrałem dlatego, że w przyszłości chciałbym zostać naukowcem. Uwielbiam książki o tematyce popularnonaukowej (takie jak np. “Sapiens – od zwierząt do Bogów”, “Gen – ukryta historia”). Czytając te pozycje, zrozumiałem, jak bardzo nasza codzienność zależy od naukowców i ich pracy oraz jak odkrycia naukowe przyczyniają się do poprawy jakości życia i rozwoju naszego społeczeństwa. Dodatkowo zawsze byłem osobą, która była (i nadal jest) ciekawa świata oraz zjawisk, które w nim zachodzą. Na etapie liceum bardzo mocno zainteresowałem się biologią i chemią. Nie ukrywam, że przede wszystkim chciałem poznać podstawy zjawisk od strony molekularnej. Chciałem zrozumieć, jak działa świat. Biotechnologia daje mi taką szansę.
Dlaczego wybrałeś biotechnologię na Międzyuczelnianym Wydziale Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskim Uniwersytecie Medycznym?
Przed rekrutacją na pierwszy rok studiów odwiedziłem Uniwersytet Gdański. Wydział zrobił na mnie piorunujące wrażenie – nowy oraz fantastycznie wyposażony. Już wtedy wiedziałem, że na takim właśnie wydziale chciałbym studiować. Należy pamiętać, że jest to wydział międzyuczelniany, jedyny taki w Polsce. Prowadzą go razem Uniwersytet Gdański i Gdański Uniwersytet Medyczny (GUMed).
Program studiów biotechnologicznych
Jak wyglądają zajęcia na takim kierunku międzyuczelnianym?
Większość zajęć odbywa się na Uniwersytecie Gdańskim, na którym mamy osobny budynek z nowoczesnymi laboratoriami – siedziba naszego Wydziału Biotechnologii. Część zajęć odbywa się na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym, są to zajęcia typowo medyczne, takie jak anatomia, kurs histologii itp. Kierunek ten to także zajęcia na innych wydziałach UG – gdzie zdobywamy wiedzę potrzebną do badań naukowych, np. matematykę, chemię, statystykę. Biotechnologia to bardzo interdyscyplinarna dziedzina wiedzy, dlatego korzystamy z wiedzy osób z różnych wydziałów.
Jak wygląda wybór ścieżek studiowania?
Według wcześniejszego systemu, w którym jeszcze studiuję modułów się nie wybierało. Treści realizujemy po kolei modułami: np. na pierwszym semestrze tematyka zajęć dotyczy modułu „podstawy biotechnologii”, na drugim „biomolekuły” itd. Jeśli chodzi o wybór to w każdym semestrze mamy kilka zajęć do wyboru, są to głównie fakultety – można się zapisać na ten, który bardziej nas interesuje, zazwyczaj z kilku do wyboru, przy czym musimy zrealizować i zdać przynajmniej jeden w danej tematyce. Fakultet może dotyczyć na przykład technik stosowanych w pracy badawczej – można nauczyć się o spektroskopii NMR, lub zastosowania laserów w biotechnologii. Dzięki temu systemowi mogłem wybrać zajęcia z socjomikrobiologii, które poszerzyły moją wiedzę z zakresu tworzenia złożonych struktur przez bakterię. Wybrałem także zajęcia z aspektów medycznych biologii komórki, gdzie uczyłem się o działaniu białkowych szlaków sygnałowych, przez które mogą być regulowane nowotwory.
Od 2019 roku wszedł zupełnie nowy, bardziej elastyczny system studiowania, który dotyczy nowych studentów. Już od pierwszego roku studiów można wybrać przedmioty podstawowe ułożone w moduły tematyczne. Program studiów I stopnia został podzielony na 6 semestrów odpowiadających 6 modułom tematycznym. Każdy student może wybrać spośród sześciu modułów wraz z odpowiadającymi mu przedmiotami kierunkowymi: podstawy biotechnologii, biomolekuły, organizmy jednokomórkowe, organizmy wielokomórkowe, biotechnologia w medycynie i biotechnologia w przemyśle i rolnictwie.
Czy na biotechnologii jest dużo teorii?
Biotechnologia to połączenie wiedzy teoretycznej i praktycznej. Wykłady są dość dużą dawką teorii, która jest niezbędna, aby dalej funkcjonować w tej dziedzinie wiedzy. W laboratorium na zajęciach praktycznych wiedza teoretyczna jest dość mocno weryfikowana podczas wszelkiej maści doświadczeń i badań. Muszę dodać, że wykłady z biotechnologii są bardzo ciekawe, wykładowcy przekazują wiedzę, bazując na doświadczeniu, które zdobyli i zdobywają w pracy w swoich laboratoriach (a czasem również w firmach komercyjnych). Uczymy się o aparaturze: pipetach, aparatach do elektroforezy, mikroskopach, spektofotometrach, z których później korzystamy podczas doświadczeń w laboratoriach. Nawet teorię można przekazać w praktycznym ujęciu!
Kiedy wchodzicie do laboratoriów?
Już na pierwszym roku. Dzięki temu już od pierwszych zajęć wiemy, jak w przyszłości będzie wyglądała nasza praca. Na początku przyswajamy wiedzę z pogranicza biologii, fizyki i chemii – taka podstawowa „pigułka”, która jest nam niezbędna, żeby funkcjonować w laboratoryjnych realiach. Na wydziale mamy laboratoria, w których jeszcze przed zrobieniem doświadczenia uczymy się po prostu korzystać ze sprzętu oraz aparatury. Z roku na rok ćwiczenia są coraz bardziej zaawansowane. Ważne jest, że zajęcia praktyczne odbywają się w małych kilkuosobowych grupach, dzięki czemu nikt nie jest jedynie obserwatorem. Ćwiczenia w laboratorium to moje ulubione zajęcia, zawsze dzieje się na nich coś ciekawego i mamy możliwość zweryfikowania i wykorzystania swojej wiedzy teoretycznej w praktyce.
Czyli nie jest tak, że nowoczesny sprzęt studenci oglądają tylko przez szybkę?
Przeciwnie. Oprócz praktyk nasz wydział umożliwia nam wykorzystanie zaplecza laboratoryjnego. Na czym to polega? Jeżeli ktoś jest zainteresowany wzięciem udziału w ponadprogramowych laboratoriach, może zgłosić się do prowadzącego dane zajęcia z prośbą o dodatkowe godziny. Dzięki temu można uczestniczyć w dodatkowych badaniach w laboratorium pod okiem wykładowcy. Sam skorzystałem z takiej możliwości już od drugiego roku studiów Przeprowadzałem własne doświadczenia z zakresu replikacji małych kolistych cząsteczek DNA u bakterii zwanych plazmidami. Jest to temat o tyle istotny, że bakterie często nabywają oporności na antybiotyki właśnie poprzez plazmidy, dlatego żeby leczyć choroby wywoływane lekoopornymi patogenami musimy poznać molekularne podstawy tych procesów.
Jakie specjalizacje można wybrać podczas studiów?
Specjalizujemy się w momencie wyboru tematu pracy magisterskiej. Wybieramy to laboratorium, którego tematyka badawcza najbardziej odpowiada naszym zainteresowaniom – jeśli interesuje nas praca na komórkach nowotworowych, możemy realizować pracę magisterską w laboratoriach Zakładu Onkologii Translacyjnej, a jeśli, na przykład, chcemy być częścią zespołu opracowującego nowe szczepionki, możemy wybrać Zakład Szczepionek Rekombinowanych. Oferta jest bardzo szeroka, ponieważ mamy do wyboru ponad 20 laboratoriów o przeróżnych specjalizacjach, począwszy od badań na roślinach, a skończywszy na nowotworach człowieka. Sam jestem zainteresowany biotechnologią od strony biologii molekularnej, czyli poznawania procesów np. replikacji DNA, oraz tych wszystkich procesów, które odbywają się na poziomie komórki. Jak już wspomniałem biotechnologia to naprawdę szeroka dziedzina i każdy znajdzie w niej coś dla siebie. Możliwości jest bardzo wiele.
Praca dla biotechnologów
Jak wyglądają praktyki zawodowe?
W czasie wakacji powinniśmy wyrobić obowiązkowe praktyki – dwukrotnie. Możemy sami wyszukać sobie firmy pod praktyki lub skorzystać z propozycji uczelni. Część moich znajomych odbywała praktyki w szpitalach, w laboratoriach diagnostycznych, ośrodkach badawczych. Tam, gdzie po naszym kierunku można szukać pracy “w zawodzie”. Osobiście, trochę inaczej niż moi znajomi, odbywałem praktykę na Wydziale Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Przez cały miesiąc pracowałem w laboratorium, przeprowadzając eksperymenty na komórkach nowotworu nerek.
Czy masz już plany zawodowe po studiach?
Cały czas zastanawiam się nad swoją pracą zawodową. Myślę, że na pewno odnajdę się w laboratorium, chciałbym prowadzić swoje badania. Przede mną studia magisterskie, planuję zdobycie tytułu doktora, tak więc jeszcze trochę lat uniwersyteckiego życia przede mną. Nie ukrywam, że fascynuje mnie replikacja DNA oraz badania nad genomem. Uważam, że są to procesy tak skomplikowane i precyzyjne, że jest to dla mnie absolutnie fascynujące. Dlatego chciałbym się w przyszłości realizować w tej dziedzinie.